To FSO, czyli Fabryka Samochodów Osobowych, jest najbardziej znanym polskim producentem samochodów. Jednak, choć wszystkie fabryki były własnością państwa, to nie FSO stworzyło najbardziej kultowe auto w Polsce. Słynny Polski Fiat 126p, czyli maluch, to najbardziej znane, choć niejedyne dzieło zakładów z Bielska-Białej. Warto więc sobie opowiedzieć historię polskiej motoryzacji.
Jak powstało FSM?
FSM, czyli Fabryka Samochodów Małolitrażowych, powstało w zasadzie w 1971 roku, choć było spadkobiercą WSM, czyli Wytwórnia Sprzętu Mechanicznego „Polmo” z Bielska-Białej. Ta została założona jeszcze w 1948 roku i produkowała na początku silniki do motopomp. To właśnie taki zmodyfikowany silnik został częścią nowej Syreny w latach sześćdziesiątych. WSM miało się dobrze i nie planowało przejęcia pracy nad małolitrażowymi autami, ale polityczne wiatry w Polsce się zmieniały.
Lata siedemdziesiąte pozwoliły na lekki oddech. Po odejściu od władzy Gomułki, Edward Gierek, były przewodniczący KW PZPR na Śląsku zdecydował o przeniesieniu części produkcji właśnie w tamten rejon. Szansę otrzymała więc WSM, którą w 1971 roku przemianowano na FSM i zaczęto produkować tam Syrenę 104 jeszcze pod logo FSO. To sprawiło, że fabryka zaczęła się rozwijać, a lata siedemdziesiąte tylko potwierdziły jej rosnącą wagę.
Najbardziej kultowe auta Fabryki Samochodów Małolitrażowych
Zaczęło się od Syreny 104, ale pierwszym w pełni integralnym projektem była Syrena 105, czyli ostatnia wersja i jedyna z nazwą FSM. FSM Syrena 105 to jeden z najbardziej udanych małolitrażowych samochodów z Polski, pojazd dopracowany, choć dość awaryjny, ale łatwy w naprawie niemalże dla każdego. Do tego prosty i niepalący zbyt wiele jak na standardy bogatszych lat siedemdziesiątych.
Choć Syrena to pojazd produkowany aż do 1983 roku, to jeszcze w latach siedemdziesiątych Polska nawiązała kolejną współpracę (po Polskim Fiacie 125p) z Włochami i wykupiła licencję na Polskiego Fiata w mniejszym wydaniu. Popularny maluch pojawił się w Polsce w 1973 roku i był najdłużej produkowany samochodem na naszym terenie. Ostatni zjechał z taśmy jeszcze w XX wieku, ale już w roku 2000.
Wolna Polska i zmiany właścicielskie
Zanim to jednak nastąpiło, FSM Polski Fiat 126p stał się hitem w kraju. Wzbudzał zainteresowanie i był symbolem lat siedemdziesiątych, a później także osiemdziesiątych i poniekąd dziewięćdziesiątych. Bielska fabryka rozrosła się, na potrzeby licencji wybudowano także nową fabrykę w Tychach, która malucha produkowała do 1991 roku. FSM wypuściło jeszcze FSM Cinquecento, ale był to model o wiele mniej znany i już w latach dziewięćdziesiątych.
Przekształcenia właścicielskie sprawiły, że rząd Jana Olszewskiego podpisał umowę sprzedaży z Fiatem i w roku 1992 pojawił się Fiat Auto Poland. Cała produkcja malucha przeszła do Bielska, a tyska fabryka została zamknięta i zredukowana. Malucha produkowano jeszcze przez osiem lat, ale z czasem zaczęto ograniczać produkcję nowych aut. Pojawiły się tu jednak m.in. Lancia Ypsilon czy Fiat Panda. Dziś fabryka działa pod nazwą FCA Poland w tym samym miejscu.
